Zorg zonder dwang: hoe kindgerichte zorg het verschil maakt

Tijdens medische procedures ligt de focus van zorgverleners vaak volledig op het technische luik: de diagnose, de uitvoering, de veiligheid. Wat er intussen gebeurt in de beleving van het kind, verdwijnt soms uit beeld. Dat fenomeen, door de Franse onderzoekster en verpleegkundige Bénédicte Lombart omschreven als transient empathic blindness¹, blijkt verrassend herkenbaar bij artsen en verpleegkundigen. De patiënt verdwijnt tijdelijk achter het protocol en dat laat sporen na.

Van empathie naar evidence-based: de PROSA-aanpak

Onderzoek toont aan dat tot 80% van medisch traumabij volwassenen teruggaat naar negatieve ervaringen in de kindertijd². Het gaat vaak om situaties die ogenschijnlijk banaal lijken – een prik, een bloedafname, een onderzoek – maar waarbij angst, pijn of dwang het vertrouwen in zorg ernstig aantasten en een leven lang nazinderen.

Het symposium over PROSA – Traumavrije zorg op maat van het kind, vandaag 7 november in het BMCC Brugge, brengt 300 zorgprofessionals samen rond één centrale uitdaging: hoe behoud je aandacht voor het kind, ook wanneer de procedure alle focus vraagt? PROSA staat voor Procedurele Sedatie en Analgesie, maar de visie reikt verder dan de farmacologische toepassing alleen. Ze streeft naar comfortgerichte zorg op maat van het kind - comfort en zorg gaan hand in hand in de PROSA-filosofie. Doel: angst, pijn en dwang voorkomen en vertrouwen centraal stellen.

Het 7P-model biedt een systematische, multidisciplinaire benadering

De PROSA-aanpak is gebaseerd op het 7P-model van prof. dr. Piet Leroy (UMC Maastricht). Dit model combineert 7 pijlers tot een systematische, multidisciplinaire benadering: 1. Procedure evalueren, 2. Preventie, 3. Psychologie en cognitie, 4. Pijnmanagement, 5. Proces en omgeving, 6. Procedurele sedatie, 7. Post-procedure zorg. Het model benadrukt dat comfortgerichte zorg niet de verantwoordelijkheid is van 1 discipline, maar van het hele zorgteam. Door kinderen beter voor te bereiden, afleiding aan te bieden, ouders te betrekken en een veilige omgeving te creëren, verlopen procedures niet alleen rustiger, maar ook efficiënter en veiliger. Minder stress betekent minder weerstand, kortere procedures en minder complicaties.

Vlaanderen kijkt naar Nederland

In Nederland is de PROSA-filosofie al 10 jaar verankerd in een nationaal kenniscentrum dat opleidingen, kwaliteitscriteria en onderzoek bundelt. Vlaanderen zet vandaag een vergelijkbare stap: het symposium in Brugge kadert in de voorbereiding van PROSA Vlaanderen vzw, een initiatief dat kennisuitwisseling en implementatie in Vlaamse ziekenhuizen wil versterken. De vzw zal intensief samenwerken met het PROSA-kenniscentrum in Nederland. Het doel: een structurele verankering van kindgerichte, traumavrije zorg in het Vlaamse zorglandschap.

Het AZ Sint-Jan Brugge AV als pionier

Het AZ Sint-Jan Brugge AV behoort tot de eerste Vlaamse ziekenhuizen die de PROSA-aanpak systematisch invoeren. Sinds 2018 past het ziekenhuis de principes van traumavrije zorg toe in de pediatrie, met een ziekenhuisbrede uitrol de voorbije 3 jaar. Een multidisciplinair PROSA-expertteam – van kinderartsen, een anesthesist, urgentiearts, verpleegkundigen en pedagogisch medewerkers – leidt de implementatie. Intussen volgden al 125 medewerkers een 3-daagse opleiding tot PROSA-ambassadeur. Hun gezamenlijke doel: zorg zonder dwang en met vertrouwen garanderen op elke dienst waar kinderen komen.

Dr. Kate Sauer, kinderarts AZ Sint-Jan Brugge AV: “Het AZ Sint-Jan Brugge AV heeft bewust geïnvesteerd in het uitbouwen van PROSA-zorg en het opleiden van PROSA-ambassadeurs. Momenteel is er geen enkele structurele financiering vanuit de overheid. Dat is precies een van de doelstellingen van PROSA Vlaanderen: erkenning en verankering op beleidsniveau. ​
​Dit symposium is een wake-upcall. Veel ziekenhuizen willen vandaag deze investering niet doen, waardoor het uitrollen van een PROSA-beleid nog te vaak afhangt van de goodwill van directies en zorgteams.”

Inspirerende stemmen uit binnen- en buitenland

Op het programma staan plenaire sessies en praktijkgerichte workshops met onder meer prof. dr. Piet Leroy (kinderintensivist aan UMC Maastricht en grondlegger van het PROSA-gedachtegoed), prof. dr. Baruch Krauss (pediater en urgentiearts aan Boston Children’s Hospital, associate professor aan Harvard Medical School), dr. Victor Mids (Nederlandse arts/illusionist), en dr. Kate Sauer (kinderarts in het AZ Sint-Jan Brugge AV en medecoördinator van de PROSA-aanpak in Vlaanderen). Een specialist-verpleegkundige en een oudergetuige, die elk hun ervaring delen over zorg zonder dwang.

Tijdens het symposium zijn ook video’s te zien met getuigenissen van kinderen. Twee sprekende voorbeelden:

Jongen, 10 jaar: “Ze hebben me met 3 vastgehouden en gelogen. Sindsdien heb ik geen vertrouwen meer in dokters.” ​

Jongen, 8 jaar: “In mijn ideale ziekenhuis zijn er enkel lieve mensen en mag ik mee kiezen als ik bang ben.”

Een kwaliteitslabel voor ziekenhuizen

Het symposium in Brugge is meer dan een studiedag. Het is een beweging die toont hoe zorg menselijker kan worden – met aandacht voor emotie, vertrouwen en verbinding. Waar vroeger de nadruk lag op de technische uitvoering, groeit vandaag het besef dat de manier waarop zorg wordt gegeven minstens even belangrijk is.

Trauma- en pijnvrije zorg voor kinderen moet evolueren tot een kwaliteitslabel voor ziekenhuizen. Het wordt de nieuwe standaard die zorgt voor een generatie die zonder angst naar de dokter durft te gaan.

Of zoals de PROSA-visie het samenvat: zorg met vertrouwen.

Praktisch

¹ Lombart, B. et al., Caregivers blinded by the care: A qualitative study of physical restraint in pediatric care, 2021.
​² McLenon & Rogers, The Fear of Needles: A Systematic Review and Meta-Analysis, Journal of Advanced Nursing, 2019.